Κωλέττης, Ιωάννης

(Συρράκο Ηπείρου 1780 ή 1784 – Αθήνα 1847). Αγωνιστής του 1821 και πολιτικός, πρωθυπουργός της χώρας (1844-47). Σπούδασε ιατρική στην Πίζα της Ιταλίας, όπου επηρεασμένος από τις μυστικές επαναστατικές οργανώσεις των καρμπονάρων ίδρυσε, με τη συνεργασία του Ούγκο Φόσκολο, μυστική εταιρεία με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας. Το 1813 εγκατέλειψε την Πίζα και εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα, όπου σύντομα απέκτησε φήμη σπουδαίου γιατρού και, με αυτή την ιδιότητα, απέκτησε την εμπιστοσύνη του Μουχτάρ πασά, γιου του Αλή πασά. Όταν ξεκίνησε η διένεξη του Αλή πασά και της Υψηλής Πύλης, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία και προφασιζόμενος διάφορα, δεν ακολούθησε τον φίλο του, Μουχτάρ, ο οποίος έπειτα από διαταγή του Αλή κατέφυγε στο Μπεράτι, αλλά την παραμονή του πλήρους αποκλεισμού του Αλή πασά στο φρούριο των Ιωαννίνων κατόρθωσε να δραπετεύσει και να καταφύγει στο Συρράκο, όπου με τον οπλαρχηγό Ράγκο ξεσήκωσε στα τέλη Ιουνίου 1821 τα Βλαχοχώρια της Ηπείρου εναντίον των Τούρκων. Η επαναστατική κίνηση στα Βλαχοχώρια ωστόσο γρήγορα καταπνίγηκε από τα στρατεύματα του Χουρσίτ και ο Κ. αναγκάστηκε να καταφύγει στο Μεσολόγγι και από εκεί στην Πελοπόννησο, όπου γρήγορα –με το ωραίο και επιβλητικό παράστημα, την εγκαρδιότητα, τους πολιτισμένους τρόπους, τη γλωσσομάθεια, την ευρεία μόρφωση και προπάντων την ευστροφία του– κατέλαβε σημαντική θέση μεταξύ των πολιτικών. Στα τέλη του 1821 παρουσιάστηκε ως αντιπρόσωπος της Ηπείρου στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και στις αρχές Ιανουαρίου 1822 διορίστηκε υπουργός Εσωτερικών και προσωρινά Στρατιωτικών, αναπληρώνοντας τον αποκλεισμένο στο Μεσολόγγι Νότη Μπότσαρη. Στις 25 Μαΐου 1823, αφού παραγκωνίστηκε κατά τη συγκρότηση της κυβέρνησης μετά τη Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, διορίστηκε έπαρχος (πολιτικός διοικητής) Εύβοιας, όπου κατά το σύντομο διάστημα της παραμονής του ασχολήθηκε κυρίως με την προσπάθεια προσεταιρισμού οπλαρχηγών και πολιτικών παραγόντων της Στερεάς Ελλάδας –για να τους χρησιμοποιήσει αργότερα στην εκπλήρωση των πολιτικών φιλοδοξιών του– και με τη ματαίωση της ανάθεσης της αρχηγίας του στρατού της Εύβοιας στον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον πλέον επικίνδυνο εχθρό του. Στις 25 Νοεμβρίου 1823 εξελέγη μέλος του Εκτελεστικού υπό τον Γεώργιο Κουντουριώτη και, χρησιμοποιώντας τους Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς στη διάρκεια των εμφύλιων πολέμων (Νοέμβριος 1823 – αρχές 1825), κατανίκησε τους αντιπάλους της κυβέρνησης και επέβαλε την τάξη, αφού ταπείνωσε ακόμα και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Όταν ο Ιμπραήμ πασάς κατέστρεφε την Πελοπόννησο, ο Κ., αρχηγός του γαλλόφιλου κόμματος –στην αρχή πιο πολύ από αντίδραση προς τον Μαυροκορδάτο παρά από πεποίθηση, αφού ασφαλώς έβλεπε ότι η γαλλική κυβέρνηση του Βιλέλ υποστήριζε φανερά την Αίγυπτο– αγωνιζόταν να τεθεί η Ελλάδα υπό την προστασία της Γαλλίας και μάλιστα να προσκληθεί ως βασιλιάς της Ελλάδας ο δούκας Ντε Νεμούρ, γιος του Γάλλου δούκα Ντ’ Ορλεάν. Στις προσπάθειές του αυτές ο Κ. απέτυχε, επειδή ο Μαυροκορδάτος, πιο επιδέξιος, κατόρθωσε να επιβάλει τις απόψεις του. Στην Γ’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (Απρίλιος 1826) εγκατέλειψε τον Γεώργιο Κουντουριώτη και συντάχθηκε με τους προύχοντες της Πελοποννήσου –τους οποίους με αδιαλλαξία είχε καταδιώξει το 1824–, πιστεύοντας στην υπόσχεσή τους περί συμμετοχής του και στη νέα κυβέρνηση. Η υπόσχεση δεν τηρήθηκε. Κατόρθωσε όμως να του ανατεθεί η οργάνωση και η διοίκηση στις Βόρειες Σποράδες ενός σώματος Θεσσαλομακεδόνων, προορισμένου να καταστρέψει τις αποθήκες των Τούρκων στον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο και να εμποδίσει κάθε ενίσχυση που θα ερχόταν από τη Θεσσαλία στον Κιουταχή που πολιορκούσε την Ακρόπολη των Αθηνών. Ο Κ. όμως δεν ήταν στρατιωτικός και η επιχείρησή του –άσχημα οργανωμένη– για την κατάληψη της Αταλάντης (Νοέμβριος 1826), όπου βρίσκονταν οι αποθήκες των Τούρκων, έληξε άδοξα. Μετά την απελευθέρωση, στα χρόνια του Καποδίστρια διορίστηκε υγειονόμος Σπετσών, κατόπιν διοικητής Σάμου και τον Ιούλιο του 1829 υπουργός Στρατιωτικών. Μετά τον θάνατο του Καποδίστρια διορίστηκε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη μέλος της διοικητικής επιτροπής (προσωρινής κυβέρνησης) υπό τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Αλλά ο Κ., που ήταν φίλος και κρυφός συνεργάτης των αντικαποδιστριακών, παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 1831 ως αρχηγός των συνταγματικών, μαζί με τα ρουμελιώτικα σώματα που βρίσκονταν στην Πελοπόννησο και –μαζί με πολλούς πληρεξούσιους και στρατιωτικούς που αντιπολιτεύονταν τον Αυγουστίνο Καποδίστρια– άρχισε εμφύλιο πόλεμο, συγκρότησε στην Περαχώρα αντικαποδιστριακή κυβέρνηση υπό την προεδρία του και μαζί με τους Ρουμελιώτες του εισέβαλε, στις 29 Μαρτίου 1832, θριαμβευτικά στο Ναύπλιο, απ’ όπου ο Καποδίστριας έφυγε κρυφά τη νύχτα για την Κέρκυρα εγκαταλείποντας οριστικά την εξουσία. Τέλος στην εμφύλια διαμάχη έθεσε η άφιξη του Όθωνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του οποίου ο Κ. ανέλαβε διάφορα υπουργεία. Όταν όμως ενηλικιώθηκε ο Όθωνας (1835), ο Κ. διορίστηκε πρεσβευτής στο Παρίσι, όπου έμεινε έως το 1843 και συνδέθηκε στενά με τον βασιλιά της Γαλλίας και τον υπουργό Γκιζό, τον διάσημο ιστορικό, εντυπωσιάζοντας τους αριστοκρατικούς κύκλους του Παρισιού με τα παροιμιώδη ελληνικά γεύματα που οργάνωνε στα δάση γύρω από το Παρίσι. Στην Ελλάδα επέστρεψε όταν, με την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, αποκαταστάθηκαν οι συνταγματικοί θεσμοί, ενώ ως αντιπρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης καταπολέμησε τη διάκριση των Ελλήνων σε αυτόχθονες και ετερόχθονες και ανέπτυξε τη Μεγάλη Ιδέα. Στις 6 Αυγούστου 1844, ο Κ. σχημάτισε κυβέρνηση και με συνεχείς ανασχηματισμούς τη διατήρησε έως τον θάνατό του, βασισμένος στη βασιλική εύνοια, στην υποστήριξη της Γαλλίας, στην οικονομική ενίσχυση του προσωπικού του φίλου Ζαν Εϊνάρ (βλ. λ.) –ο οποίος εξουδετέρωσε την οικονομική πίεση της αγγλικής κυβέρνησης– και εξασφαλίζοντας την κομματική δύναμή του με την καλλιέργεια του ιδανικού της Μεγάλης Ιδέας, με τη συγκαλυμμένη παραβίαση του Συντάγματος, τη ρουσφετολογία, την παροχή άφθονων υποσχέσεων, που δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθούν ποτέ, ακόμα και με την αδιάλλακτη στάση που κράτησε έναντι της Τουρκίας όταν δημιουργήθηκε το επεισόδιο Μουσούρου (Ιανουάριος 1847). Ο Ιωάννης Κωλέττης διετέλεσε πρωθυπουργός την περίοδο 1844-47.